Ontwikkel improvisatietalent en zorg voor een ‘onderwijsgroove’
Een veelvoorkomend antwoord op de vraag aan onze dochter: ‘hoe was het op school vandaag?’ is voor veel onderwijsmensen voorspelbaar. Het voorgeschreven curriculum, de methode, het nakomen van resultaatsafspraken maken het onderwijs nou niet meteen aantrekkelijk voor leerlingen.
Bij KPC Groep krijgen we vaak vragen om voor leraren trainingen te verzorgen die hen helpen om de motivatie van leerlingen te vergroten en om die leerlingen verleiden om eigenaarschap voor hun eigen onderwijs te tonen. Hier wil ik de legitimiteit van zulke vragen niet in twijfel trekken, noch wil ik afbreuk doen aan de goede programma’s die mijn collega’s verzorgen. Wel wil ik schoolleiders en personeels- en opleidingsfunctionarissen uitdagen om de vraag om zulke programma’s vóór te zijn. Creëer voor leraren de ruimte om hun vakmanschap te laten schitteren zonder dat de inzet van motivatietheorieën nodig is om leerlingen bij de les te houden. Zorg ervoor dat leraren en leerlingen in een ‘onderwijsgroove’ kunnen komen. ‘The groove’ is een term die veel in de muziek gebruikt wordt. Een ‘groovy’ toestand betekent niet alleen dat de muzikanten in een ‘flow’ zijn, maar ook dat ze daarin in wisselwerking zijn met hun publiek. Goede leraren en hun leerlingen zullen groovy onderwijs kennen. Zo’n onderwijsgroove bewerkstelligen vraagt om het vermogen om te improviseren met je vak.
Kunstenaars zoals acteurs, muzikanten en dansers weten dat er door improvisatie een overdonderende creatieve ruimte kan ontstaan die de potentie heeft om iets unieks voort te brengen. Helaas weerhoudt de angst voor het onzekere mensen vaak van improvisatie. Bij improvisatie gaat het om je plan durven loslaten, je overgeven aan het moment, dat te doen vol vertrouwen en te weten dat je altijd ergens uitkomt. Dat is bloedspannend, maar geeft ook oneindig veel voldoening. Als je dan in het onderwijs niet aan alle stof bent toegekomen, dan is dat geen punt.
Voor filmmaker David Lynch betekent improvisatie de mogelijkheid om uit te stijgen boven een eigen idee. Lynch ziet ideeën als vissen, ze komen en gaan. ‘Catching the big fish’ betekent voor Lynch dat je een idee hebt gevangen dat echt ergens over gaat en je niet meer loslaat. Het idee betekent iets en is het waard om uit geïmproviseerd te worden, het liefst in samenwerking met anderen, zoals regisseurs met acteurs of componisten en vormgevers. Denk in het onderwijs aan de samenwerking tussen leraren en leerlingen of aan de samenwerking door de school met maatschappelijke partners.
Om te improviseren heb je de moed nodig om eens wat anders te doen. Daar vinden mensen dan altijd wat van. In het onderwijs kunnen dat je collega’s, de kwaliteitszorgmedewerker, de schoolleider of de inspecteur zijn. De Franse filosoof Michel Serres wees erop dat mensen maar blijven praten en zo nooit ‘het zingen van de wereld horen’. Het praten overstemt de grondruis van de wereld, de ruis van alles wat er leeft, inclusief het lawaai van onze eigen soort. Als het in het onderwijs gaat over het introduceren van leerlingen in de wereld, dan nodig ik onderwijsmensen uit om te improviseren en te durven dansen op het ruisen van die wereld.
Om te kunnen improviseren heb je naast moed je eigen toestemming nodig om daarbij jezelf te zijn. Verder vraagt improviseren om een instelling die het aanbod van anderen – zoals de leerling of de buitenwereld – accepteert. Improviseren vraagt daarbij de bereidheid om samen met anderen een verhaal te maken en daarin ook te durven falen. Het gaat om “Ja, én…” te durven zeggen in plaats van “Ja maar… ”. Het vraagt ruimte om fouten te mogen maken en daarvan te leren. Verder gaat het om ontspanning, nieuwsgierigheid, en speelsheid. Het allerbelangrijkste is dat een eigen stem gevonden wordt. Die stem wordt gevonden worden door met het eigen vakmanschap te leren ‘spelen’. Zo wordt in het onderwijs een goede geschiedenisdocent vaak een goede verhalenverteller gevonden, maar je kunt in het onderwijs ook denken aan leraren die combinaties vinden met stemgebruik, met beweging, met film of met beeldende kunst. Het scheppend vermogen dat met zulke ‘cross-overs’ oproepen is dan de kers op de taart.
Scheppend vermogen van improviserende leraren bereik je niet met een leuke salsa-clinic, percussieworkshop of een middagje improvisatietheater in het professionaliserings-programma. Het gaat om de ruimte die leraren krijgen hun stem te vinden en hun leerlingen wakker te kussen. Het gaat om de inzet van hybride kwaliteiten. En het gaat om oefenen, oefenen en nog eens oefenen tot je samen de onderwijsgroove leert vinden en leert vasthouden.
In de masterclasses ‘In vier stappen naar professionaliseren met impact’ biedt begeleider Ton Bruining u handreikingen om het improvisatietalent in uw onderwijsorganisatie te vergroten.
Reacties (0)