Professionele cultuur in het onderwijs; een kwestie van de blik naar buiten en actie!
In masteropleidingen maken teacher leaders en schoolleiders vrijwel altijd een cultuuranalyse. Collega’s vullen dan vragenlijsten in en vrijwel altijd verzuchten de masterstudenten dan dat er in hun school te veel een familiecultuur heerst. Het goede daarvan is dat de collega’s onderling op elkaar betrokken zijn. De onderlinge relatie staat centraal. Het probleem is dat teams vaak naar binnen gekeerd zijn en dat buitenstaanders, zelfs nieuwe collega’s, maar moeilijk toegang krijgen.
Cultuurwensdromen
De masterstudenten die ik als docent mag beoordelen en begeleiden geven leiding in zo’n cultuur, of werken vanuit zo’n cultuur met collega’s aan onderwijsontwikkeling. De studenten dromen vaak van de ontwikkeling van een adhocratie. In een adhocratie staat de externe positionering van het team centraal, met aandacht voor de ontwikkeling van een creatieve en innovatieve werkomgeving en het opzetten van experimenten om eigentijdse en aansprekende onderwijsconcepten vorm te geven. Opvallend is dat de hiërarchische cultuur zelden enthousiast wordt omarmd. Meestal wordt door de leidinggevenden en innovatoren een gedeeld leiderschap nagestreefd. In sommige gevallen wordt hiërarchie gezien als een manier om op korte termijn stabiliteit, beheersbaarheid en duidelijkheid te brengen. Vrijwel altijd voegen de aspirant masters eraan toe dat ze het goede van de familiecultuur willen behouden
In een marktcultuur gaat het om het ontwikkelen van externe relaties. Zelden komt in de cultuuronderzoeken van de masterstudenten zo’n cultuur als wenselijk beeld naar voren. Dat is vreemd omdat je in het belang van leerlingen goede relaties met ouders nodig zijn, omdat voor de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen verbindingen met aanleverend en/of afnemend onderwijs voorwaardelijk zijn en omdat voor de professionele ontwikkeling verbindingen met kenniscentra zoals lerarenopleidingen voor impulsen kunnen zorgen. .
Bouwen aan een professionele cultuur
Met het invullen van vragenlijsten of met het beschrijven een gewenste cultuur en de daarmee verbonden waarden op een flipover-vel ontstaat er nog geen nieuwe cultuur. De organisatiekundige Schein definieert een organisatiecultuur als “Een patroon van basisaannames die zijn ontwikkeld, uitgevonden of ontdekt door een bepaalde groep mensen die leerden om met elkaar problemen op te lossen, zich aan te passen aan de buitenwereld en aan elkaar”. Dat gaat verder dan de focus op de gewenste gedragingen van teamleden. Wanneer de wens is om een professionele cultuur te bewerkstelligen waarin teamleden samen problemen oplossen, met elkaar leren en daarvoor elkaars kwaliteiten benutten dan gaat het er vooral om dat een team gewenste en haalbare professionele activiteiten ontwikkelt.
Professioneel activiteitensysteem
Wanneer een team met elkaar doelgerichte activiteiten onderneemt en daarbij gebruik leert maken van nieuwe hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld een nieuwe lesmethode of digitale systemen, steeds de verbinding legt met de gedeelde waarden, de visie en strategie, met de belanghebbenden zoals ouders en afnemend onderwijs, met de gewenste ontwikkeling van rollen en taken, dan kan er een cultuur als samenhangend activiteitensysteem ontstaan. Bedenk dat een systeem nooit alleen is. Dat betekent dat een vitale professionele cultuur ook een relatie onderhoudt met de omgeving. Tenslotte, wanneer in een professionele cultuur fricties voorkomen dan worden deze niet direct gezien als een bedreiging maar ze worden vooral omarmd als een kans om te leren en de cultuur verder te ontwikkelen.
Tip! In twee dagen state-of-the-art kennis opdoen en nieuwe inspiratie verzamelen voor je professionaliseringsbeleid? Op 8 en 22 maart organiseert KPC Groep in Utrecht een serie masterclasses over professionaliseringsbeleid. Ook kun je intekenen op de afzonderlijke masterclasses tijdens deze tweedaagse.
Reacties (0)