Executieve functies bij kinderen en jongeren

Herkent u deze situaties in uw klas of groep? Een leerling die het maar niet lukt om aan het werk te gaan. Een goede leerling die sterk terugvalt. Een leerling die steeds zijn spullen vergeet en te laat op school of op zijn stage komt. Of die leerling die zijn emoties niet onder controle krijgt.

Hoe ga je hiermee om? Vaak heeft dit te maken met de ontwikkeling van de executieve functies (EF). Simpel gezegd helpen EF ons gedrag te plannen en te sturen en doelgericht te werken. Het is een verzamelnaam voor denkprocessen in het brein. Essentieel voor het denken (cognitie) en het uitvoeren (executie) van sociaal en efficiënt gedrag. Ze zijn dus onmisbaar voor zelfredzaamheid en ‘meedoen’ in de maatschappij. En heel belangrijk voor leermotivatie en een succesvolle schoolloopbaan en arbeidsloopbaan.

De EF zijn neuropsychologische functies die zich ontwikkelen vanaf de geboorte. Daarbij kunnen tussen kinderen grote individuele verschillen ontstaan. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de ontwikkeling van EF – zoals plannen, problemen oplossen, zelfinzicht en het reguleren van emoties –  doorloopt tot circa het 25e levensjaar. Kinderen zijn in de ogen van hoogleraar neuropsychologie Jelle Jolles ‘werk in uitvoering’, en wel gedurende langere tijd dan we tot nu toe dachten. “Ons brein rijpt van nul tot ongeveer 25 en blijft zich daarna plastisch ontwikkelen.” 

Leren, ontplooiing en persoonlijke groei

EF zijn ‘hot’ en trekken steeds meer de belangstelling van het onderwijs, zien we aan de vragen die we krijgen over dit thema. Het is logisch dat leraren, mentoren, ondersteuningscoördinatoren kennis willen hebben van de breinontwikkeling van kinderen en jongeren om hen te begeleiden bij de ontwikkeling van EF. Als leraar geef je de leerling steun, sturing en inspiratie voor hun leren, ontplooiing en persoonlijke groei. Een goed inzicht in EF helpt je in die rol. Ook kun je met kennis over EF met een andere bril kijken naar het gedrag van de leerling.

Rol van de leraar

Bij de ontwikkeling van de EF speelt de omgeving van het kind of jongere (ouders, leraren) een grote rol. Kinderen en jongeren met zwakke executieve functies hebben vaak problemen met het werkgeheugen, plannen en timemanagement. Leer- en ontwikkelprocessen kunnen hierdoor stagneren. Met als mogelijk gevolg onder meer motivatieproblemen, probleemgedrag of voortijdig schoolverlaten. Bij de ontwikkeling van EF kan de leraar een belangrijke rol vervullen door de ontwikkeling van EF te stimuleren. Kennis van EF en een passende aanpak helpt dus om het potentieel van de leerling beter te benutten.

Executieve functies: scholing op maat

•  ‘Hoe herken je sterkten en zwakten in de EF bij leerlingen?’
•  ‘Hoe stimuleer je de ontwikkeling van EF?’
•  ‘Hoe motiveer ik de leerling om taakproblemen op te lossen?’

Zo maar wat voorbeelden van vragen die aan ons worden gesteld bij studiedagen of workshops. Afkomstig van leerkrachten, leraren en teams die werken met kinderen, tieners of adolescenten.

KPC Groep ontwikkelt en verzorgt geheel op maat en vanuit de specifieke vraag van de school studiedagen, opleidingen en workshops voor onderwijsprofessionals in het PO, (V)SO, Praktijkonderwijs, VO en MBO. Daarbij slaan we bruggen tussen theorie en praktijk en geven we handvatten voor het versterken van de EF van de leerling.

Meer weten?

Voor PO, PrO, (V)SO en MBO: neem contact op met Diana van der Voorn of Mandy Ankersmit

Voor VO: neem contact op met Yvonne Visser of Frederiek Westerveld

• Delen: