Hoe provocatieve coaching leerlingen in beweging zet
Wat doe je als een leerling ongemotiveerd is of met zijn gedrag een stoorzender is in de klas? Een groeiend aantal onderwijsprofessionals maakt gebruik van provocatieve coaching, ziet Jan Ruigrok. “Ongemak creëren kan bevrijdend werken en leidt in de kortste keren tot een diepgang in het contact dat je niet eerder bereikte.” Op 13 november start in Utrecht de training voor leraren en mentoren die aan de slag willen met provocatieve begeleiding van leerlingen.
Provocatieve coaching is geen conventionele benadering. Waar traditionele coaching vaak gericht is op het serieus behandelen van problemen en het bieden van oplossingen, draait het bij provocatieve coaching om het uitdagen van de leerling door middel van humor en speelse confrontatie. Jan Ruigrok, een expert op dit gebied, beschrijft het treffend: “De provocatieve begeleiding laat mensen op een liefdevolle, onorthodoxe manier het beste uit zichzelf halen door negatieve processen te ontregelen. De leerling krijgt geen kant meer uit en moet wel kiezen voor een positieve insteek.”
In plaats van direct met oplossingen te komen, wordt de leerling geconfronteerd met zijn eigen gedrag, vaak op een manier die zowel ontwapenend als ongemakkelijk is. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat een leraar niet ingrijpt wanneer een leerling klaagt, maar juist inspeelt op de klacht op een manier die humoristisch en onverwacht is.
De kracht van ongemak
Het klinkt paradoxaal, maar juist het creëren van ongemak is waar de kracht van provocatieve coaching ligt. “Ongemak is een voorwaarde om tot wezenlijke veranderingen te komen,” aldus Jan. In een tijd waarin leraren vaak het gevoel hebben dat zij alle problemen van leerlingen moeten oplossen, biedt deze methode een andere weg: het teruggeven van de verantwoordelijkheid aan de leerling zelf. “Als begeleider veroorzaak je dat ongemak met een glimlach, wetende dat de leerling daardoor op een nieuwe manier naar zichzelf en de situatie gaat kijken. Provocatieve begeleiding laar het zweet over de juiste ruggen lopen. Vaak zie je dat hoe minder de leerling doet, hoe harder de begeleider gaat werken. Provocatieve coaching draait dat om.”
Leraar Rick, een oud-deelnemer aan de training provocatieve coaching vertelt: “Ik had een meisje in de klas dat totaal verslaafd was aan haar telefoon. Toen ik haar vertelde dat mijn doel was om haar minder op de telefoon te laten zitten, lachte ze me uit. Ik gaf toe: ‘Je hebt waarschijnlijk gelijk, maar ik ga er wel veel plezier aan beleven. Of jij dat ook hebt… Dat speelse element zorgde ervoor dat ze zelf begon na te denken over haar gedrag.”
Toepassingen in het klaslokaal
Provocatieve coaching kan vooral uitkomst bieden wanneer de gebruikelijke coachingstechnieken geen resultaat opleveren. Of het nu gaat om een leerling die stoer doet tegenover anderen of een groep die structureel ongeïnteresseerd lijkt, de aanpak biedt een frisse wind.
Ruigrok benadrukt dat provocatieve coaching vooral nuttig is wanneer de sfeer in de klas stroever wordt. “Als alles soepel verloopt, is er weinig reden om te provoceren. Maar zodra het spannend wordt, komt deze methode echt tot zijn recht.” Daarbij wijst hij op het belang van humor: “Zoals cartoonist Jos Collignon het in een interview ooit mooi zei: om het ongezegde bespreekbaar te maken, moet je via humor een ingang vinden.”
Reacties van leerlingen
Hoe reageren leerlingen op deze benadering? Volgens Ruigrok is de respons doorgaans positief. “De provocatieve coach spiegelt lichaamshouding en combineert dat met positieve, op verbinding gerichte taal. Dat geeft leerlingen een enorme erkenning. Ze voelen: ik mag hier zijn wie ik ben.” Bovendien dwingt de methode leerlingen om zelf met oplossingen te komen, wat hun zelfvertrouwen vergroot. “Ze kunnen het succes aan zichzelf toeschrijven: ‘Die begeleider heeft me niks geleerd, ik heb het zelf gefikst.’
Misverstanden
Soms zijn er misverstanden en verkeerde aannames rondom provocatieve coaching, weet Jan. Zo zou provocatieve coaching enkel geschikt zou zijn voor mensen met een komisch talent of een cabaretachtige uitstraling. Ruigrok lacht bij die suggestie: “Mensen zeggen wel eens: ‘Dit is niks voor mij, ik ga geen spelletje spelen met de leerling. Maar bij provocatieve coaching draait het niet om het spelen van een rol, maar juist om authenticiteit. Als provocatieve coach laat je los wat je geleerd hebt en begeleid je vanuit wie je werkelijk bent.”
De training: improviseren en loslaten
Voor wie zich deze aanpak eigen wil maken, biedt KPC Groep een specifieke training. Hierin leren deelnemers loslaten, improviseren en vooral genieten van de interactie met leerlingen die voorheen als lastig werden ervaren. “We onderzoeken hoe we kanten van onszelf, die we normaal verbergen, kunnen inzetten ter meerdere eer en glorie van onszelf en de leerling,” vertelt Jan.
De reacties van oud-deelnemers spreken boekdelen. Een deelnemer vertelde: “Zelden heb ik zo vaak en zo hard gelachen op een training waar ik zoveel geleerd heb.” Een ander voegt toe: “Jan is een zeer inspirerende man, toegankelijk, respectvol en vol energie en ervaringen. Fijne dagen met Jan gehad.”
Op 13 november start in Utrecht de driedaagse training provocatieve coaching.