In plaats van schorsen: toepassen van herstelrecht
Scholen hebben soms te maken met heftige incidenten. Jan Ruigrok is expert in herstelgericht werken.
Over herstelrecht
“Scholen zijn zich ervan bewust dat ze deel uitmaken van een samenleving waarin beangstigende dingen gebeuren. Daarbij komen ze voor lastige dilemma’s te staan. Je hebt de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van leerlingen en werknemers. Daarbij gunnen de meeste scholen leerlingen die in de fout gaan een tweede kans. Een leerling die bijvoorbeeld gesnapt wordt met een wapen, staat op een kruispunt in zijn leven. Óf hij krijgt van dat incident een les waar hij en de maatschappij zijn leven lang plezier van heeft. Óf hij raakt op een pad dat alleen maar nog meer ellende oplevert. Herstelrecht is eerder een levenshouding dan een methodiek. Het geeft mensen kansen en betrekt de hele gemeenschap bij het oppakken van uitdagingen. Mensen krijgen kansen op een allesbehalve vrijblijvende manier: ‘we willen je erbij houden, maar daar moet je wel wat voor doen.’ En soms, wanneer het niet mogelijk is binnen de school te herstellen, kan er op een herstelgerichte manier afscheid genomen worden van leerlingen. Een goed afscheid, zonder verbittering en boosheid, draagt eraan bij dat achterblijvers rust vinden in het feit dat al wat mogelijk is is gedaan. En dat vertrekkers op een andere plek een nieuwe start kunnen maken.”
Over de school als veilige basis
“Naarmate de school een minder veilige plek is, wordt de binding van de mensen die er hun plek vinden minder. Dat leidt tot een toename van ongewenst en schadelijk gedrag. Dat kan zijn geweld, agressie, maar ook chagrijn, burn-out en depressie. De veiligheid en ‘het erbij-horen’ gaan leerlingen dan zoeken in groepen waar dat wel het geval is. Dat kunnen dan streetgangs worden die vaak allesbehalve veilig zijn en waar je, om erbij te horen de meest nare rituelen moet doorstaan of opdrachten moet uitvoeren. Leerlingen horen liever bij zo’n groep, dan dat ze nergens deel van uit maken. Dat is ondraaglijk. Scholen horen een veilige basis voor leerlingen en hun leraren te zijn en daar volop aan te werken. Dat kan onder meer door een zeer sterke positieve manier van met elkaar omgaan te ontwikkelen en die structuur te geven. En dat kan betekenen dat scholen zeggen ‘op straat doen ze het zo; maar dit zijn onze manieren en daar staan we voor!’”
Over de angst van scholen voor imagoschade
“Scholen zijn nog als eens bang voor imagoschade. Openheid en mensen betrekken zal het imago eerder versterken dan beschadigen, is mijn mening. Wees er open over als je bijvoorbeeld het idee hebt dat drugs worden gebruikt en dat dit de sfeer op school onder druk zet. Leg daarbij de nadruk op de behoeften van iedereen die onder druk staan. Een prettige, fijne school sluit aan bij wat 99% van de mensen willen. Werk daar met z’n allen aan. Stel dat een school op grond van feiten het vermoeden heeft dat er in toenemende mate geblowd en gedeald werd in het park bij de school. Laat dit weten aan de leerlingen en ouders en ga op zoek naar gepaste maatregelen in samenwerking met de politie, buurtbewoners, leerlingen, leraren en alle betrokkenen. Het verzwijgen door de schoolleiding van zaken die iedereen op zijn vingers aanvoelt, is bedreigender dan een leerling die een mes meeneemt. Het gaat ten koste van de school als veilige basis. George Kohlrieser (auteur van het boek Laat je niet Gijzelen over organisaties als veilige basis, red.) heeft het in dit kader over ‘de vissen onder de tafel’. Die zaken waarover binnen een school niet gesproken mag worden. Hoe langer ze blijven liggen, hoe meer het gaat stinken.”
Dilemma’s op het gebied van school en veiligheid? Jan Ruigrok gaat graag verder in gesprek. Hij verzorgt voor KPC Groep onder meer de opleiding herstelrecht in het onderwijs.