“Zie het OPP niet langer als een verplicht nummer”
Hetty Pellenaars kent de vaak weerbarstige praktijk van passend onderwijs van binnen en van buiten. Voor KPC Groep verzorgt ze onder meer trainingen rondom het OPP. Ook begeleidt en coacht ze MT’s van met name kleinere scholen bij het inrichten en concretiseren van het zorgbeleid.
Zo biedt Hetty ondersteuning bij het inrichten van arrangementen voor leerlingen die binnen het vmbo net buiten de boot vallen maar niet in aanmerking komen voor het speciaal onderwijs. “Vaak is dan een andere aanpak, een iets kleinere klas en een meer gespecialiseerd team al een mooie stap om te komen tot een werkbaar geheel. Belangrijk daarbij is de voorbereiding en afstemming binnen het geheel van de school. Zonder draagvlak gaat het niet.”
Motivatieproblemen bij leerlingen
Sinds 2020 maakt Hetty, die zowel onderwijskundige als orthopedagoog is, deel uit van het netwerk van KPC Groep. Jarenlang was ze binnen scholen en besturen in het vso, vmbo en vo actief vanuit directie- en beleidsfuncties.
‘Met de voeten in de klei’ kent Hetty de realiteit die schuil gaat achter onderzoeksresultaten naar passend onderwijs en de effecten van de afgelopen coronajaren op leerlingen en studenten.
Van dichtbij ziet ze dat de persoonlijke problematiek onder jongeren groter is geworden. “Dit manifesteert zich in onder meer motivatieproblemen, gedragsproblematiek, depressies, sociale angsten. Ook merk ik dat het onderwijs soms totaal niet aansluit bij het interessegebied van de leerling. Directies en docenten worstelen hiermee. Hoe kunnen we als school de leerling voldoende inspireren, motiveren en hoe zorgen we ervoor dat onze docent er niet onder door gaan? Er is een trend naar meer coachend lesgeven en het versterken van het eigenaarschap van de leerling. De hamvraag is hoe ga je dit in je klas en in je school inrichten? Wat beweegt de leerling? Hoe krijg ik de leerling in de juiste stand? De onderliggende problematieken vragen veel van de docenten. Niet alleen kennis en begrip, maar ook een andere methode van handelen.
“Verplicht nummer”
Vanuit KPC Groep professionaliseert Hetty onder meer docenten en mentoren bij het werken met het ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Uit onderzoek van Oberon kwam vorig jaar naar boven dat het OPP op scholen te weinig gebruikt wordt door leraren en te weinig gedeeld wordt met ouders. Hetty herkent dit beeld. Nog te vaak wordt het OPP eerder gezien als een verplicht nummer vanuit de wet dan als een hulpmiddel om het zorgbeleid af te stemmen op de leerling, vertelt ze. “Het OPP is veel meer dan het verantwoorden van wat je gaat doen met het geld. Het gaat over gericht handelen met leerlingen. Ervoor zorgen dat ze krijgen wat ze nodig hebben. Daarom is het zo belangrijk dat je de leerlingen hierbij betrekt. Zodat ze eigenaar worden van de doelen die in het OPP gesteld worden. Hiervoor moet je met de leerling het gesprek aangaan, bovendien is het belangrijk om te evalueren, zeker ook met de zorgleerling. Wat heb jij nodig? Wat wil je? Doen we als school de goede dingen.”
OPP als ‘levend document’
Hetty vervolgt: “Docenten ervaren het OPP in het algemeen als veel extra werk. Het maken van een plan is natuurlijk geen doel op zich. Het gaat vooral om het gedrag van de mentor om een leerling met extra zorgbehoeften echt verder te helpen. Gedrag is zo belangrijk! Hoe ga je als mentor een relatie aan met een kind? Hoe ga je met vervelend gedrag om? Hoe raak je kinderen die niet gemotiveerd zijn? In mijn trainingen gebruik ik veel casuïstiek en geef ik handreikingen en tips om van het OPP een ‘levend’ document te maken. Mentoren vinden het vaak lastig om concrete doelen te bepalen die ook in de praktijk te evalueren zijn. Daarom geef ik deelnemers persoonlijke feedback tussen de bijeenkomsten bij het formuleren van smart-doelen en acties. Het OPP moet een document worden waarin je het handelen van de docenten kunt zien in relatie tot het bereikte resultaat van de leerlingen. Iedere andere mentor of docent zou met het OPP verder moeten kunnen werken. Je legt niet alleen verantwoording af maar je werkt ermee, evalueert, stelt bij. Uiteindelijk werk je naar een resultaat.”
Professionalisering bij Maris College
Onder meer het Maris College in Den Haag maakt gebruik van de expertise van Hetty rond het werken met het OPP. Dit schooljaar was Hetty actief op de locatie Bohemen (kader/mavo) samen met de docenten en voor alle Marisscholen met onderwijsondersteuners. Daarbij werkt Hetty nauw samen met Chantal Birjmohun, coördinator B&CO/Reset (begeleiding en coaching van kwetsbare leerlingen).
De professionalisering richtte zich met name op de onderwijsondersteuners die werkzaam zijn bij B&CO/Reset. Deze groep professionals begeleidt de leerlingen na schooltijd met hun huiswerk, plannen en organiseren, hulp bij vakken maar ook hun sociale welbevinden. In het licht van het OPP die begeleiders maken voor de leerlingen van B&CO/Reset, is het belangrijk dat ze kennis maken met de theorie achter het OPP en op welke manier ze het eigenaarschap van de leerling kunnen inzetten. De meeste ondersteuners hebben nog weinig met deze zorgleerlingen gewerkt. Er is in de begeleidingsuren daarom veel gesproken over de voorkomende problematieken en hoe er mee om te gaan.
Chantal: “Het OPP is meer gaan leven bij ons. Hetty stimuleert ons om acties smart te maken en de zorg voor leerlingen te vertalen in concrete acties. Aan alles merk je dat ze heel ervaring heeft op het gebied van zorg en zorgbeleid.” Hetty: “In het OPP gaat het niet om lange verhalen en beschrijvingen. Het gaat om doelen stellen, handelen en evalueren. Heel belangrijk is dat je zicht hebt als mentor /coach op wat ouders willen bereiken en wat de school als doel heeft. En niet te vergeten: zicht op wat het kind nodig heeft. Een kind, zo is mijn ervaring, kan vaak heel goed verwoorden waarin hij geholpen wil worden.”
Eigenaarschap leerlingen
Dat is een opvatting die meer scholen met Hetty delen. Zoals de Roncalli Scholengemeenschap in Bergen op Zoom. De ambitie van deze school: leerlingen meer eigenaar maken van het eigen OPP. De mentoren van de brugklas nemen deel aan een door Hetty begeleid professionaliseringsprogramma rond het OPP. Sophie van Sluijs is de ondersteuningscoördinator van het Roncalli en wil het werken met het OPP stevig inbedden in de school. Samen met Hetty heeft ze drie workshops gepland om samen met de mentoren van de brugklas te kijken en werken aan de OPP’s van het Roncalli. Deze maand is de laatste sessie waarin de docenten gaan werken aan de evaluatie van de door hen opgestelde OPP’s. Om dan vervolgens weer te onderzoeken welke vervolgacties nodig zijn.
Een deel van de workshops wordt gebruikt om leerlingen te interviewen om zo samen te kijken naar de manier van bevragen en het positief samen werken met leerlingen. Hetty ziet er naar uit. “Het is elke keer mooi om te merken dat mentoren en docenten de voordelen van het OPP ontdekken. Dat het geen ballast is die je tijd kost, maar dat het gaat over gericht handelen. Om daarover met mentoren en docenten met elkaar de diepte in te gaan, ja dat levert leerzame momenten op. Kinderen en jongeren met een complexe problematiek helpen begint bij het naar boven halen van de kwaliteiten van de mensen in je eigen team. En bij het OPP is het heel waardevol om daar ook leerlingen bij te betrekken. Niet over hen maar mét hen te praten.”